ABSTRAKT Wstęp: Zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego ze względu na powszechność zjawiska oraz coraz młodszy wiek pacjentów uznaje się za schorzenie cywilizacyjne. Celem artykułu była krytyczna analiza dostępnych wytycznych, raportów i dowodów dostarczających argumentów dotyczących postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w bólach krzyża. W pracy przedstawiono epidemiologię, etiologię, diagnozę oraz wybrane metody leczenia i profilaktyki bólu krzyża. Materiały i metody: Dokonano przeglądu danych literaturowych w oparciu o bazę komputerową Polska Bibliografia Lekarska oraz anglojęzyczną bazę danych PubMed i Cochrane Library. Dodatkowo wykorzystano wyszukiwarkę Google Scholar. Prezentowane prace przeanalizowano pod względem ich referencyjności naukowej i zgodności z zasadami Evidence-Based Medicine. W celu uzyskania rekomendacji na najwyższym poziomie w przeglądzie zostały uwzględnione aktualne dowody naukowe oparte na recenzowanych publikacjach naukowych, przeglądach systematycznych, metaanalizach i przeprowadzonych randomizowanych badaniach kontrolnych. Wyniki: Według licznych badań leżenie w łóżku jest nieskuteczne i nie powinno być zalecane. Literatura w odniesieniu do wpływu akupunktury, TENS, terapii zimnem i trakcji (wyciąg) na leczenie bólu krzyża jest zbyt niejednorodna i potrzebne są dalsze wysokiej jakości badania, zanim jakikolwiek końcowy wniosek zostanie postawiony. Mocno rekomendowane w leczeniu objawów bólu krzyża są: ćwiczenia fizyczne, terapia manualna oraz edukacja. Wnioski: Konieczne są dalsze badania w celu zidentyfikowania skutecznych niefarmakologicznych metod leczenia bólu krzyża oraz zrozumienia dodatkowych korzyści wynikających z łączenia poszczególnych interwencji, a także tego, które kombinacje leczenia i sekwencje są najbardziej skuteczne.

ABSTRACT Introduction: Back pain is considered a lifestyle disease due to its prevalence and the increasingly young age of patients. The aim of this paper is a critical analysis of available guidelines, reports and evidence of diagnostic and therapeutic procedures in low back pain. This paper presents epidemiology, aetiology, diagnosis and selected methods of treatment and prevention of low back pain. Materials and methods: The literature was reviewed based on the Polish Medical Bibliography computer database and the English-language PubMed, Web of Sciences and Cochrane Library database. Additionally, the Google Scholar search engine was used. The presented works have been analyzed in terms of their scientific reference and compliance with the principles of Evidence-Based Medicine. In order to obtain high-quality recommendations, the review included current scientific evidence based on peer-reviewed scientific publications, systematic reviews, meta-analyses and randomized controlled trials. Results: According to numerous studies, bed rest is ineffective and should not be recommended. The literature on the effects of acupuncture, TENS, cold therapy and traction on low back pain is too heterogeneous; further high-quality research is needed before any final conclusions are drawn. Strongly recommended methods for treating low back pain symptoms are: physical exercise, manual therapy, and education. Conclusions: Further research is required to identify effective non-pharmacological treatments for low back pain, and to understand the additional benefits of combining individual interventions, as well as which treatment combinations and sequences are most effective.